Arquivo da etiqueta: integración

“Me sigo considerando inmigrante porque la gente de aquí no cree que un negro pueda ser español”, Hortense Ngbapai – Presindenta de AIDA Vigo-

La congoleña lleva 34 años en Galicia ayudando a los africanos a integrarse

Por Tamara Novoa

Hortense Ngbapai llegó a Vigo hace más de tres décadas como ella misma dice lleva más tiempo aquí que en su país la República Democrática del Congo, sin embargo se continúa considerando una inmigrante. Es la presidenta de AIDA Vigo, Asociación para la Integración del Africano, donde trabaja como voluntaria desde hace diecisiete años porque no entiende su vida si no es posicionándose al lado de los más desfavorecidos. Es Licenciada en Microbiología, la llegada del Ébola a su país en la década de los 70 despertó en ella el interés por encontrar cura a estas epidemias que causan miles de muertes en el continente africano. Pero aquí no ha podido convalidar sus estudios y se hizo guía turística. Hortense, que viste ropa colorida que nos recuerdan sus raíces, habla con claridad y contundencia, tiene claros sus ideales y huye de los estereotipos.

Hortense en el centro de AIDA en Vigo / T.Novoa
Hortense en el centro de AIDA en Vigo / T.Novoa

¿Por qué cambiaste el Congo por Vigo?

Me fui por motivos familiares pero yo vivía muy bien en mi país, sinceramente yo estaba mejor en mi país que aquí. En la década de los 80 mi país era estable, los problemas vinieron después cuando comenzó la guerra en Ruanda. El enfrentamiento entre los Hutus y los Tutsis se ha prolongado durante años y como estamos en la frontera la gente huye hacia nuestro país. Sin embargo, nadie habla de lo que pasa allí. El motivo de esa guerra es el Coltán, un metal fundamental en la fabricación de teléfonos móviles y otros dispositivos.

¿Qué dificultades te encontraste al llegar aquí?

Todo tipo de dificultad. El primero la comunicación, cuando llegué me preguntaba si estaba en Europa. En mi país al finalizar el bachillerato sabíamos hablar francés que era lengua oficial y una segunda lengua que era el inglés, pero aquí nadie hablaba nada más que castellano y no podía comunicarme con nadie. Tuve que aprender español por correspondencia porque no había escuelas que enseñasen la lengua a extranjeros. El segundo problema era mi color de piel, la gente no estaba acostumbrada a ver a gente de raza negra en la calle e incluso se asomaban asombrados para verme. Y por último, la idea que la gente tiene de África. Se creen que llegas a África en un avión que aterriza en el medio de la selva donde hay leones, elefantes y niños llenos de moscas. Al llegar aquí me preguntaban si sabía leer y escribir y yo soy licenciada en Biología. Me chocaba muchísimo todo esto.

Has vivido 34 años en Vigo y 21 en el Congo ya eres más de aquí que de allá.

Yo me sigo considerando inmigrante porque la gente de aquí no piensa que un negro pueda ser español. Mis hijos nacieron aquí y sin embargo les preguntan de donde son. De todas formas al ver lo que está pasando no quiero dejar de ser inmigrante, es mi forma de solidarizarme con ellos. Si yo veo que se está llevando a cabo una política que va en contra de los inmigrantes siento que va contra mí misma. Es una lucha que me va a acompañar toda mi vida.

¿Cuál es la situación de los africanos que viven en Vigo?

Muy difícil, si para la gente de aquí es difícil imagínate para una persona que no tiene apoyo familiar. La vivienda es un gran problema, hay pisos en los que viven hasta 20 personas. Y el otro problema es el trabajo. Antes hacíamos los trabajos que los españoles no querían hacer, pero ahora en la situación que vivimos los españoles también están dispuestos a hacerlos y nosotros nos quedamos sin empleo.

El problema de la inmigración lo ha creado Occidente

¿Siguen llegando o han decido volverse a su país?

Continúan llegando pero nunca regresan a su país, al conseguir su nacionalidad se van a otro país donde hay más posibilidades y con el que comparten el idioma como Francia o Reino Unido. Mientras siga habiendo conflictos en África ellos continuarán viniendo. El problema de la inmigración lo ha creado Occidente. No se puede derrocar a un dictador bombardeando el país y causando el caos y la miseria en toda la población civil. Así pasó en Irak, ha pasado en Libia y está ocurriendo en Siria. ¿Antes de bombardear de verdad calculan el precio que tendrán que pagar después esos países?

¿De qué trabajan los africanos que viven en Vigo?

La población más grande africana en Vigo son los senegaleses y trabajan en la venta ambulante. Antes muchos inmigrantes trabajaban en la construcción y el naval pero son sectores que ahora también están muy castigados.

IMG_7505
La congoleña lleva 15 años ayudando desde esta asociación. / T.Novoa

¿Sufrís problemas de racismo?

Claro, pero yo siempre pregunto lo mismo ¿durante todo el día de hoy cuantas personas te encontraste y cuantas te trataron irrespetuosamente? A mí lo que me interesa es el noventa por ciento de la población que nos trata bien, no me preocupo por el diez por ciento que muestra comportamientos racistas. Mucha gente no entiende las cosas por la falta de información, la base está en la educación.

¿Qué se podría hacer desde el gobierno local para mejorar la situación de este colectivo?

Estoy en contra de la discriminación positiva porque si se favorece a un colectivo la población autóctona reacciona en contra de ese colectivo. Se debe hacer una política que atienda al colectivo con dificultad y dentro de ese colectivo están también los inmigrantes pero no tratarnos como un grupo aparte. Política de vivienda y medidas para crear empleo deben ser las prioridades.

¿Qué podemos hacer los países occidentales para evitar que crezca el cementerio del Mediterráneo?

He escuchado que ahora Italia quiere llevar a sus policías a Libia para evitar que la gente salga. Están solo viendo la consecuencia no ven la causa. El problema no es que la gente entre en Italia el problema es que no tiene estabilidad en su país y por eso huyen. Mientras no se solucione el problema de raíz no hay nada que hacer. Problema que además han creado los países occidentales.

¿Qué te parece que el gobierno retirase la tarjeta sanitaria a los inmigrantes irregulares?

Afectó a las personas que no tenían nada, a las más pobres no al denominado turismo sanitario. Yo escribí una carta al gobierno de Madrid para que recapacitasen, porque además los inmigrantes irregulares solo van al médico en situaciones de emergencia no abusan de la sanidad española porque por regla general no van.

Has formado parte del comité ejecutivo del PP de Galicia ¿Sientes alguna contradicción entre lo que el partido de gobierno hace y tu trabajo?

Yo siempre he dicho que yo no soy política, pero pensé que podía desarrollar una política social para un partido y no lo conseguí. Me educaron en que hay que ser consecuentes con tus ideas, no puedo defender a los inmigrantes y apoyar una política contra la inmigración porque entraría en contradicción conmigo misma.

El Ébola lleva existiendo más de 30 años y no se trató de combatirlo hasta que llegó a Occidente

Apenas sabíamos nada del Ébola hasta que llegó a España.

Yo tenía 16 años estaba terminando el bachillerato cuando apareció el Ébola en mi país y fue lo que me empujó a estudiar biología. El Ébola lleva existiendo más de treinta y pico años y nunca se trató de buscar una vacuna para combatirlo. No, hasta que el Ébola llegó a los países occidentales. Es muy triste que la vida de las personas dependa del lugar en el que nazcan. Si naces en África, un país pobre de Asia o Latinoamérica entonces si hay un brote pues dejan que te mueras ahora bien, si afecta a un país occidental se emplean todos los medios. Es muy triste.

¿Qué le dirías a los congoleños que quieren viajar a Europa a buscar un futuro mejor?

Siempre les digo que no vengan. Se juega con sus ilusiones, se les engaña y después llegan aquí se encuentran esta realidad y ya no pueden regresar a su país porque posiblemente se han endeudado para llegar hasta aquí y no pueden asumir la vergüenza de regresar sin nada.

¿Regresarás a tu país?

Por muchos años que viva aquí todos los días me acuerdo de mi país y de mi familia. Yo nunca pensé que me quedaría aquí y espero en un futuro poder vivir entre el Congo y Vigo.

– Mira, a luz está aí

Oxana Anestiadi no centro da Cruz Vermella

Oxana é moi alta e moi guapa. É romanesa. Chegou a España en avión co seu fillo nunha época na que os romaneses e os búlgaros podían chegar ó país sen visado por seren futuros membros da Unión Europea e do espazo Schengen.

Hai centos de formas de chegar aquí. En turista ou bussines nun avión transoceánico, en barco ou balsa; cruzando bosques e montañas ou saltando cercas e muros; ó fresco do aire acondicionado ou coa rañeira dun sol de xustiza. Algúns quedan no camiño e outros chegan. E os que chegan, unha vez que o fan, entón qué?

REGULAR E IRREGULAR

Unha persoa inmigrante pode estar de dúas maneiras no país de acollida: de forma regular e irregular. Quen se atopan en situación irregular ten catro xeitos de adquirir o permiso de residencia e evitar así a súa expulsión do país. Estas catro opcións son a través do arraigo social, pola protección internacional, por razóns humanitarias ou por colaboración coas autoridades do país.

A gran maioría das autorizacións de residencia danse pola primeira razón mais iso implica que as persoas han de pasar tres anos no país en situación irregular para adquirila. Neses tres anos un inmigrante é susceptible de ser detido e a súa expulsión pode ser executada ou non. Nalgúns casos esa expulsión non se fai efectiva xa que antes de ser executada pode concederse  a autorización por arraigo social. Noutros casos menos afortunados a persoa pode ser trasladada a Madrid e enviada de regreso ó seu país no primeiro voo. A expulsión implica tamén a prohibición de entrar na Unión Europea nos tres anos posteriores a facerse efectiva. Sen embargo, unha vez adquirida a residencia por arraigo social a situación dunha persoa está totalmente regularizada, por tanto a orde queda paralizada e é conmutada por unha multa de aproximadamente 500€ cuxos pagos poden ser fraccionados.

A detención pode producirse de forma aleatoria, unicamente por estar no lugar erróneo no momento equivocado. Os puntos quentes de detención son as estacións e as zonas masificadas das cidades onde ten xurisdición a policía nacional, mais axentes de paisano poden esixir a documentación a calquera pola rúa. A calquera persoa recoñecible como inmigrante. Por suposto, nestes casos a cor da pel ou os trazos amerindios ou asiáticos é o único que lle permite a un policía de estranxeiría recoñecer un inmigrante.

PERSOAS AQUÍ E ALÁ

A procedencia dos inmigrantes Da cidade de Compostela é variada. Ángel, representante de Cáritas, afirma que durante o último ano atenderon a cerca dun milleiro de inmigrantes duns corenta países, á marxe dos recentemente chegados á cidade.  A maioría das  persoas atendidas polo departamento de emprego e formación deste organismo é de Marrocos, República Dominicana, Brasil e Colombia. Na mesma área de Cruz Vermella coinciden co dito; as rexións máis representadas son América Latina, Marrocos, a África subsahariana e, en menor medida, Europa do Leste.

Tan variados como as nacionalidades son os niveis de formación das persoas chegadas. Dende xente con titulacións superiores a nenos de preescolar ou adultos sen o título de educación secundaria. O proceso de homologación dun título universitario é longo e custoso xa que quen realiza este trámite é o Ministerio de Educación en Madrid e este demórase máis dun ano en avaliar o título presentado. O Ministerio resolverá homologar o título do solicitante ou ben pedirlle que curse certas materias na Universidade máis próxima para que dita homologación se produza.

Por outra banda, os títulos de Bacharelato corren a cargo da Xunta de Galicia, polo que nun prazo de ó sumo dous meses a homologación debería facerse efectiva. No caso da chegada de rapazas e rapaces en idade de escolarizar avaliaranse os seus coñecementos e posteriormente asignaráselle un curso apropiado. En moitos casos, isto leva consigo problemas de adaptación que se fan máis patentes canto maior é o alumno ou alumna. A adaptación é menos esixente se é un infante, mentres que se o alumno chega na adolescencia é habitual que o curso se faga costa arriba. Isto agrávase no caso de que o rapaz ou rapaza chegue a mediados de curso xa que a escolarización é obrigatoria e terá unha parte do ano sen cursar nin avaliar.

COIDANDO DE TI E DE MIN

As organizacións máis grandes que vogan na cidade de Compostela pola integración dos inmigrantes son Cáritas e a Cruz Vermella, ámbalas dúas entidades internacionais.

O seu traballo está sometido ós controis da Administración polo que é posible ter acceso as súas contas anuais e fontes de financiamento. Segundo o diario dixital La Marea o financiamento do ano 2013 de Cáritas corresponde nun 25% á administración mentres que o 75% restante é aportado por fontes privadas. Por outra banda, o financiamento da Cruz Vermella, publicado na súa páxina web provén na súa maior parte de subvencións e servizos cun 40% e 28% respectivamente.

Olaia, a encargada do departamento de emprego da Cruz Vermella, asegura que dende esta entidade bríndaselles ós inmigrantes asesoramento e axuda dende unha visión integral a través do programa Interlabora do Fondo Social Europeo e do programa de Intervención Social. Este último programa consiste nun análise individual da persoa, dende a súa situación lexislativa no país ata as condicións familiares e laborais. Dependendo do país de procedencia e da súa formación as necesidades poden ser moi variadas e por tanto existen diferentes programas e cursos de idiomas e informática, actividades para a inclusión social xa que para á solicitude de arraigo social é preciso demostrar a convivencia coa comunidade.

DSC_0392
Oxana e Olaia, membro da Cruz Vermella.

Dende a Cruz Vermella levan itinerarios personalizados das persoas ás que atenden e na área de traballo exercen como intermediarios entre os inmigrantes e as empresas nas que poden desenvolver os seus coñecementos de forma práctica. A maiores, ofrécenlles apoio psicolóxico xa que, segundo afirma Olaia, “moitas veces chegan coa auto estima moi baixa e con pouca seguridade en si mesmos. Nós consideramos que teñen que reforzar esta parte para adquirir as competencias necesarias”.

A axente de emprego da asociación fai prospeccións nas empresas dispostas a recibir candidatos e infórmaas sobre as características particulares de cada un. Posteriormente, os traballadores son enviados en período de prácticas e continúa facendo un seguimento do seu desenvolvemento.

Olaia aclarou que a clave reside en coñecer primeiro a situación na que está cada persoa e atendelo en función diso. Ademais, os diferentes departamentos da organización están interconectados para ofrecer unha axuda o máis completa posible ás persoas. Segundo ela mesma indica “somos unha gran familia que fai un análise integral e traballa conxuntamente”.

O funcionamento de Cáritas é semellante. As persoas acoden a Cáritas polos máis diversos motivos e as axudas son ofrecidas a inmigrantes e nacionais indistintamente. A súa estrutura non lles permite prestar atención integral e personalizada como no caso da Cruz Vermella mais os traballadores da entidade chegan a coñecer ós inmigrantes o que lles permite comprender as súas necesidades e orientalos.

Pese a que non lles é posible facer un seguimento persoal e individualizado do itinerario dos inmigrantes por falta de medios, na maioría dos casos as persoas atendidas volven ó centro ou ben para pedir asesoramento por outros motivos ou  ben para ofrecer a súa axuda.

DSC_0405
Clases de español no centro de Cáritas

Ós cursos de formación que ofrecen, acoden tanto persoas inmigrantes como nacionais. A maiores tamén imparten clases de español e cursos que finalizan cun período de prácticas e en moitos casos coa posibilidade de contratación posterior.

Fai aproximadamente dez anos era posible facerlle unha oferta de emprego a un inmigrante que estaba en situación irregular , de maneira que esa persoa regresaba ó seu país, solicitaba un visado para España e viña a traballar aquí de maneira regular. Sen embargo, esa lei xa non existe e só é posible facer esa oferta se a persoa se atopa no seu país exceptuando se é nacional de Perú ou Chile xa que hai convenios neste ámbito.

Ángel, o voceiro de Cáritas sinala que o principal problema dos inmigrantes “é carecer dunha rede de apoio familiar no país de chegada” e en segundo termo que, en moitos casos, non só a familia en primeiro grao senón parentes máis afastados tiveron que prestar unha cantidade de diñeiro importante para que a persoa que emigra consiga chegar ó seu país de destino.

Este non foi o caso de Oxana que chegou o país nunha moi boa situación e que por diversos motivos se foi facendo máis complicada. Oxana negábase a presentarse ante a Cruz Vermella porque “aí ía a xente que estaba necesitada e a min custábame aceptalo. Pero a vida dáche estas oportunidades para medrar”.Ela ve nestas organizacións un apoio necesario e gustaríalle, algún día, axudar a xente que está na súa situación porque di que “os pasos sempre os damos nós, pero ás veces precisamos que alguén nos diga:

-Mira, a luz está aí.”

Elsa Barreiros Rodríguez